De neurologische ontwikkeling

Op cel niveau zijn er gedurende je hele leven veel processen gaande in het zenuwstelsel. In de baarmoeder worden vooral veel zenuwcellen aangelegd (proliferatie van het zenuwstelsel) terwijl na de geboorte de meeste verbindingen worden aangelegd (synapsontwikkeling & dendrietontwikkeling) en versterkt (myelinisatie, reorganisatie & pruning). Het proces van aanleggen en versterken van verbindingen is het hele leven aanwezig.

Bij het versterken van een zenuwbaan/hersengebied is zichtbaar dat de ‘bruikbare’ zenuw verbindingen worden versterkt (myelinisatie & reorganisatie), en dat storende zenuwverbindingen worden verwijderd (pruning). Dit is een van de belangrijke processen waardoor hersengebieden zich kunnen ontwikkelen en specialiseren. Tijdens de ontwikkeling van baby tot volwassen persoon is dit proces zeer actief. Afhankelijk van de fase van ontwikkeling kan men een ‘bloei’ zien van deze verschillende gebieden in het zenuwstelsel.

Hoewel veel processen ‘vanzelf’ lijken te gaan, zijn ze afhankelijk van bepaalde voorwaarden op de juiste tijd. Zo is het in de periode voor de geboorte belangrijk dat het ‘klimaat’ in de baarmoeder optimaal is. In geval van ziekte, veel stress, verkeerd eetpatroon of alcohol/roken tijdens de zwangerschap kan dit ‘klimaat’ in gevaar komen.

In de baarmoeder ontwikkeld een kind primitieve reflexen om geboren te worden en ‘te overleven’ in de eerste levensmaanden. Na de geboorte zal een kind middels de transitionele reflexen starten met het trotseren van de zwaartekracht. Hierdoor kunnen de posturale reflexen ontwikkeld worden die het trotseren van de zwaartekracht automatiseren op basaal hersenniveau. Deze posturale reflexen inhiberen zowel de primitieve als de transitionele reflexen.

Wanneer de primitieve reflexen (nog) niet geïnhibeerd zijn, is te zien dat veel hersengebieden betrokken zijn bij het activeren van deze reflexen. Deze niet gerichte stimulatie zorgt in de baarmoeder en in de eerste periode na de geboorte voor de aanleg (proliferatie van het zenuwstelsel) en eerste ontwikkeling (synapsontwikkeling & dendrietontwikkeling) van de verschillende hersengebieden. Echter door de overlading aan niet gerichte stimulatie hebben deze hersengebieden op dat moment geen juiste voorwaarden om zich te specialiseren (o.a. middels myelinisatie, reorganisatie & pruning). Het is dus belangrijk dat het proces van reflexontwikkeling goed verloopt om het functioneren van hogere hersengebieden (die zich tijdens de ontwikkeling behoren te specialiseren) op latere leeftijd te waarborgen.

Op hersenniveau is een duidelijk onderscheid te maken tussen de verschillende fases van ontwikkeling. Zo begint de ontwikkeling bij de achterzijde v.d. hersenen en eindigt uiteindelijk aan de voorzijde v.d. hersenen. Deze ontwikkeling verloopt tot ongeveer 26 jarige leeftijd (op dit moment worden nog steeds onderzoeken gedaan naar deze ontwikkeling. Men ontdekt nog steeds meer en ook op steeds hogere leeftijd nieuwe dingen). In iedere fase is te zien dat verschillende hersengebieden zich ontwikkelen/specialiseren. De ontwikkeling van ‘executieve functies’ is een bekend voorbeeld waaraan gezien kan worden dat bepaalde hersengebieden aan het ontwikkelen zijn.

In de bovengenoemde ontwikkeling is te zien dat elk voorgaand hersengedeelte een basis legt voor de ontwikkeling van het hogere hersengedeelte. Bijvoorbeeld: om efficiënt informatie te kunnen verwerken moeten je hersenen als eerste informatie waarnemen, deze filteren en naar de juiste hersengebieden delegeren. Pas als deze informatiestroom goed verloopt kan men adequaat en efficiënt de informatie verwerken.

Deze ontwikkeling van de hersengedeeltes & gebieden hangt sterk samen met de ontwikkeling van de reflexen. Doordat de specialisatie van een bepaald hersengebied geremd wordt, kan een hoger hersengebied niet de juiste stimulatie krijgen om zich te specialiseren. Uiteindelijk ontplooit uit deze remming een ‘ontwikkelingsvertraging’. Gelukkig zijn de hersenen ongekend plastisch en is deze ontwikkeling ook na de optimale ‘bloei tijd’ in te halen.